‘De Affaire Vermaning’ van de PeerGroup is een geweldige voorstelling geworden en voor mij een bijzonder proces geweest. Je weet van tevoren dat het beeldend theater wordt; en dan moet je anders schrijven dan bijvoorbeeld Neil Simon.
Ik vraag me al een tijdje af hoe dat moet; schrijven voor Christoph Marthaler of Simon McBurney, of, laten we zeggen, Ariane Mnouchkine. Wat doe je met de oude vertrouwde dramatische vorm, waarin een conflict tussen personages tot een crisis leidt, waarna er een nieuwe status ontstaat. Uit het ene ontstaat het andere. Ondanks mooie boekjes en cursussen over dramatisch schrijven zie je toch dat het publiek zo’n beetje vanaf Robert Wilson het theater dat zich op een totaal andere wijze verhoudt tot een speeltekst meer als serieus theater aanvaardt. Dus is het de vraag: hoe vertel je een verhaal in theatrale beelden en welke rol speelt de tekst daarin?
Mijn oplossing voor ‘De Affaire Vermaning’ was om terug te gaan naar de klassieke Griekse tragedie. Een koor en een solist. Het koor zingt en danst, de solist personifieert het personage in zijn diepste crisis. Ik vertelde het verhaal van de kleine oplichter die zo charmant is en zo in zichzelf gelooft, zelfs in zijn eigen bedrog, dat het moment dat hij ten val komt vreselijk hard aankomt.
De eenvoud van dit gegeven -dat na veel schrijven pas werd gevonden- gaf de regisseur, de acteur, de musici en de vormgeefster de ruimte om hun eigen beelden te scheppen en hun eigen interpretaties er op los te laten. Dus kreeg ik ook te maken met het feit dat grote stukken tekst niet in de voorstelling kwamen. Dat dramaturgische slimmigheidjes bot vingen. Dat goeie grappen werden geofferd, alles ten gunste van het Gesamstkunstwerk.
Ik vind dat niet erg. Of nee, eerlijk is eerlijk, soms doet het een beetje pijn. Het is een klein offertje. Als het geen pijn doet is het offertje niets waard.
Toch maakt het in mij de ambitie los iets te schrijven dat genoeg op zichzelf staat om zelfs in een beeldende voorstelling overeind te blijven. Wat dat betreft vond ik de zin van toneelauteur René Pollesch interessant: ‘In mijn stukken geen conflict en geen catastrofe, in mijn stukken zitten we meteen middenin de crisis en daar blijven we.’
Deze overwegingen zeggen niets over de voorstelling ‘De Affaire Vermaning’, dat is gewoon een heerlijke, aangrijpende en ook grappige en ontroerende voorstelling midden op een aardappelveld met een bijzondere historie. En ik dank al het talent dat er bij betrokken is en van wie ik zoveel heb opgestoken.
Ik zag een paar films van Christopher Nolan. Ik kan er niet zoveel mee. Het zijn ingewikkelde vertellingen, maar als je probeert na te gaan wát er dan zo ingewikkeld wordt verteld, blijkt het niks te zijn. De vrouwenpersonages zijn puur van nut voor de mannelijkheid van de hoofdpersonages, de kern van het plot draait om een of andere misdaad, en menselijkheid speelt geen rol. Misschien dat daardoor ‘Memento’ niet bij me aankomt. Geheugenverlies is duidelijk zijn probleem en niet de mijne. En van Inception begreep ik, zelfs na de tweede keer geen bal. Als het toch allemaal maar een droom is, wat doet het er dan toe? Aan jullie om me uit te leggen dat ik het helemaal verkeerd zie.